Een stripclub, een sekstheater, cafés en ruim honderd werkplekken voor sekswerkers. Het nieuwe erotisch centrum dat buiten het stadshart moet komen zal, zo hoopt burgemeester Halsema, een belangrijke bijdrage leveren om de overlast op de Wallen tegen te gaan. Met Project 1012 en het ‘gemeentebordeel’ My Red Light probeerde het stadsbestuur al eerder het wallengebied op te schonen. Maar wordt er wel genoeg gedaan met de lessen die zijn getrokken uit die eerdere pogingen?
“We gaan het stadshart terug veroveren en teruggeven aan de Amsterdammers.” Het is de winter van 2007 als wethouder Lodewijk Asscher vol trots zijn nieuwe plannen voor de binnenstad presenteert. De Wallen moeten veiliger en leefbaarder worden, zonder crimineel geld en louche coffeeshops. De toeristenwinkels en massagesalons moeten zoveel mogelijk weg uit het straatbeeld. Hij noemt het Project 1012, naar de postcode van het gebied.
Met behulp van woningbouwcorporaties koopt de gemeente voor miljoenen de panden in de rosse buurt op. Seksbaas Charles Geerts wordt onttroond als Wallenkoning en de peeskamers worden naaiateliers. Het project kost de gemeente tientallen miljoenen euro’s. Het resultaat? Het sluiten van 112 ramen en 48 coffeeshops.
Een succes zou je zeggen, ware het niet dat de ondernemingen die er voor terug zijn gekomen veelal op toeristen zijn gericht. Daarnaast heeft het sluiten van de ramen een negatief effect op de positie van sekswerkers en zijn de criminele activiteiten steeds onzichtbaarder geworden, zo concludeert de Rekenkamer na bijna 10 jaar in een zeer kritisch rapport.
Orgiekamer en pijpbankjes
In mei 2017 probeert de gemeente opnieuw in te grijpen op de Wallen. Ditmaal door het initiëren van bordeel ‘My Red Light’. Zonder pooiers, zonder mensenhandel en gerund door de sekswerkers zelf. Aan de Oudezijds Achterburgwal en de Boomsteeg gaan de sekswerkers aan de slag en architect Janpaul Scholtmeijer ontwerpt de peeskamers met pijpbankjes en een orgiekamer. Het is een wereldwijde primeur en zelfs de New York Times schrijft er een artikel over.
Onder bezielend leiderschap van burgemeester Eberhard van der Laan wordt het plan uit de grond gestampt. Het wordt al snel het ‘gemeentebordeel’ genoemd, al hamert Van der Laan er keer op keer op dat de gemeente geen eigenaar zal worden maar slechts de initiator. ‘My Red Light’ staat op zichzelf als een zelfstandige stichting met een raad van toezicht met verschillende (ervarings)deskundigen. De gemeente treedt alleen op vergunningverlener, controleur en handhaver.
Na nog geen vier jaar na de opening sluit ‘My Red Light’ de deuren met een ton schuld en meerdere meldingen van mensenhandel. Voor de buitenwereld lijken schulden en de leegstand door de coronapandemie de oorzaak zijn, maar het is al veel langer onrustig bij het ‘gemeentebordeel’.
De inrichting van ‘het gemeentebordeel’ My Red Light
“Valse start”
Nog voor de opening is er frictie tussen het bestuur en de gemeente, als duidelijk wordt dat er niet verhuurd mag worden aan sekswerkers die hun klanten via internet werven. “In eerste instantie dachten we ook nog dat de ramen per uur zouden worden kunnen verhuurd aan sekswerkers die online wierven. Snel na de opening bleek dat dit niet het geval was”, vertelt Lyle Muns, destijds lid van de raad van toezicht, aan AT5.
Het resulteert in leegstand van de net gerenoveerde kamers en daarmee een disbalans in de financiën. “De financiële krapte hebben we meteen aan het begin al aangegeven bij de gemeente. Het was een valse start”, zegt Muns.
“De financiële krapte hebben we meteen aan het begin al aangegeven bij de gemeente”
Lyle Muns, toenmalig Raad van toezicht My Red Light
Wie A zegt moet ook B zeggen
In 2018 vraagt burgemeester Halsema voormalig nationaal rapporteur mensenhandel en seksueel geweld Corinne Dettmeijer om onderzoek te doen. De conclusies van het rapport van Dettmeijer liegen er niet om. De gemeente had nooit aan het bordeel moeten beginnen. ‘My Red Light’ heeft een zwakke financiële positie en de vooraf gestelde doelen zijn niet haalbaar.
Ondanks de felle kritiek ziet Dettmeijer ook een aantal positieve punten, zoals sekswerkers die vol lof zijn over de voorzieningen, en er is een sekswerker opgeleid tot beheerder. Al met al concludeert Dettmeijer dat de gemeente nu ook commitment moet tonen. Het rapport krijgt dan ook de toepasselijke naam: ‘Wie A zegt moet ook B zeggen’.
Halsema besluit na de aanbevelingen van Dettmeijer om door te gaan met ‘My Red Light’, maar begin 2021 valt toch het doek voor het bordeel.
Zo ongeveer moet het nieuwe erotisch centrum eruit komen te zien – Thijs Wolzak / Moke Architecte
Voldoende draagvlak?
Wat gebeurt er nu precies met de lessen van deze twee eerdere projecten als we kijken naar de nieuwe plannen van het erotisch centrum? De Rekenkamer concludeerde dat een transformatie van het wallengebied een lange adem nodig heeft van zo’n 30 jaar, en dat er een stevig politiek draagvlak moet zijn om koersvast te werk te gaan
Voor de komst van het erotisch centrum lijkt dat politieke draagvlak er wel te zijn. Maar wat dat dan betekent voor de toekomst van de Wallen, daarover blijken binnen de coalitie flinke politieke meningsverschillen te bestaan. Met de komst van zo’n centrum wil burgemeester Halsema namelijk ook het aantal ramen op de Wallen verminderen. Coalitiepartijen PvdA en D66 laten aan AT5 weten nadrukkelijk voor het sluiten van ramen te zijn om zo de drukte op de Wallen tegen te gaan. Ook de grootste oppositiepartij VVD vindt dat.
Maar coalitiepartner GroenLinks laat weten juist tégen gedwongen sluiting te zijn. “Vanuit GroenLinks zetten wij de positie van de sekswerkers voorop. We gaan sekswerkers niet dwingen om ergens anders te gaan werken”, aldus raadslid Imane Nadif. De vraag is dus of er nu wél voldoende politiek draagvlak is voor de nieuwe richting die de Wallen op zou moeten gaan met deze eis van de tweede partij van de stad en coalitiepartner GroenLinks.
“We gaan sekswerkers niet dwingen om ergens anders te gaan werken”
Imane Nadif, raadslid GroenLInks
Dettmeijer concludeert in het rapport over ‘My Red Light’ dat de gemeente bij een dergelijke inzet een grotere rol moet krijgen binnen de organisatie, ook als dat er in resulteert dat de gemeente wordt gezien als bordeelhouder.
Bij het nieuwe erotisch centrum gaat de gemeente alleen optreden als initiator en het proces faciliteren. Ze verlenen de vergunning en treden daarna op als toezichthouder Daarmee vervullen ze eenzelfde soort rol als bij ‘My Red Light’, dat na schulden en meldingen van mensenhandel ten onder ging.
“Illegaal werken”
Conclusies uit de uitgebreide rapportages over eerdere pogingen om de Wallen op te schonen, lijken dus nauwelijks te worden meegenomen bij de start van het erotisch centrum. Wel zet de gemeente uitgebreid in op het betrekken van sekswerkers, exploitanten, pandeigenaren en belanghebbende bij de ontwikkelingen van de plannen.
Maar ondanks het uitgebreide marktonderzoek dat de gemeente doet, kunnen veel betrokkenen zich niet vinden in de nieuwe plannen. Zo hebben bewoners en ondernemers van de Wallen hun vraagtekens bij de plannen en doen zo’n 130 sekswerkers doen begin dit jaar een oproep aan architecten en bouwbedrijven om niet mee te werken de bouw van het erotisch centrum. “Als er meer ramen gesloten gaan worden, gaan sekswerkers illegaal werken. Ze willen niet op een plek werken waar ze zich niet comfortabel voelen”, zegt oud-sekswerker Felicia Anna in een interview met AT5.
Volgens Iris de Munnik van het Prostitutie Informatie Centrum (PIC) zou het verplaatsen van de raamwerkers ook zorgen voor minder klanten. “Het publiek op de Wallen bestaat voor de helft uit toeristen en voor de helft uit lokale mensen. Die Amsterdammers gaan juist in de menigte en anonimiteit op. Wanneer er een erotisch centrum komt, vraag ik me af of je die klanten behoud.”
Dan is er ook nog de vrees dat sekswerkers onvergund thuis gaan werken. “Je krijgt verplichte verplaatsing, waar de meeste het niet mee eens zijn”, aldus De Munnik.
“Als er meer ramen gesloten gaan worden, gaan sekswerkers illegaal werken”
Felicia Anna, Oud-sekswerker
Naast de bezwaren van de sekswerkers en het PIC, zijn ook veel buurtbewoners niet gecharmeerd van de nieuwe plannen. In Zuidoost en het Eenhoorngebied in Oost gaan buurtbewoners in protest tegen de mogelijke komst van het erotisch centrum.
Over het erotisch centrum en de toekomst van de Wallen is dus het laatste woord nog niet gesproken. Naar verwachting zal de gemeenteraad begin 2023 een beslissing nemen over de locatie van het erotisch centrum.