Het Parool heeft een lang interview gehouden met de makers van de serie ‘Red Light’, Carice van Houten en Halina Reijn. Hieronder is het hele interview te lezen, maar wij hebben hier ook onze mening over. Dat is onderaan het artikel te lezen.
Ze hebben lang genoeg andermans kunstjes uitgevoerd, zeggen ze. Zowel in hun leven als in de tv-serie Red Light proberen Carice van Houten en Halina Reijn de regie weer in handen te nemen. ‘Ik ben een beetje geradicaliseerd.’
Vind je dat nou zelf geen ongepaste vraag? zegt Halina Reijn, ergens halverwege het gesprek. De vraag luidde: Waarom zou je een tv-serie aankondigen als een feministisch project en niet als een boeiende misdaadreeks die toevallig door vrouwen is gemaakt?’
Misschien ging er, in de ochtendlijke Google Meetsessie, wat nuance verloren. Het leek een zinnige vraag. Omdat activisme niet altijd een keurmerk is voor goede kunst, bijvoorbeeld. Of omdat het de nadruk legt op iets wat evident zou moeten zijn, namelijk dat fictie de volledige complexiteit van onze (M/V/X-)levens omarmt. Uiteindelijk – na een gepassioneerde tirade van Reijn – bleken we elkaar te begrijpen.
Het strijdvaardige antwoord van Reijn (45) maakt duidelijk wat de kern is van dit project: een labour of love, dat actrices en hartsvriendinnen Reijn en Carice van Houten (44) uit de grond hebben gestampt met hun bedrijf Man Up, samen met Eyeworks en Hollands Licht. Het toont hoeveel energie, inspiratie en vooral boosheid er blijkbaar vrijkomt, als je eindelijk je eigen verhaal op de wereld kunt loslaten.
“We hebben zeven jaar moeten knokken voor dit project. Toen we met dit idee begonnen, lang voor MeToo, voelden we ons vaak niet begrepen. We klopten op deuren die dicht bleven,” zegt Reijn, die actrice, coproducent én coscenarist is van Red Light. “Een serie over macht en seks in de arena van prostitutie, ja graag, daar was wel interesse voor. Maar de klemtoon die wij in dit project wilden leggen, was voor ons heel belangrijk. We wilden dit verhaal vanuit een vrouwelijk perspectief vertellen. We hebben hard moeten strijden voor het uitdragen van ons feministische standpunt, en daardoor ben ik gaandeweg een beetje geradicaliseerd. Misschien dat ik daarom nu zo’n kort lontje heb als ik aanvoel dat we niet juist worden begrepen. Ik heb soms een beetje een woedeprobleem. Sorry hoor, ik werk eraan.”
Reijn, Van Houten en de Vlaamse Maaike Neuville vertolken de drie hoofdpersonages in Red Light. Ze spelen een operazangeres, een sekswerker en een politieagente, wier levens verbonden raken wanneer de partner van een van hen plots verdwijnt. De Vlaams-Nederlandse coproductie werd al enthousiast door pers en publiek onthaald, met prijzen op het festival van Cannes en Gouden Kalveren in Utrecht en lovende woorden van onder meer het Amerikaanse vakblad Variety, dat prees hoe Red Light een licht doet schijnen ‘op vrouwelijke identiteit, macht, seksualiteit en het patriarchaat’.
Bevrijding van drie vrouwen
Van Houten: “In Cannes hebben we de prijs van de studentenjury gewonnen; dat vond ik best verrassend. Het bewijst dat dit verhaal veel mensen kan raken, terwijl het uiteindelijk rond het gevoelsleven van drie vrouwen van rond de veertig draait.” Natuurlijk is het belangrijk dat het een spannende, meeslepende, goed gemaakte reeks is, zegt Reijn, “maar de bevrijding van die drie vrouwen, dat is het activistische luik waarover ik zelf heel enthousiast ben. Ik hoop van harte dat we mensen inspireren vooral ook zichzelf te bevrijden.”
Daaruit zou je kunnen afleiden dat Red Light een soort girlpowermanifest is, over sterke vrouwen die als wraakgodinnen tekeergaan, maar dat zou de serie geen eer aandoen. Van Houten: “Alsof we Charlie’s Angels gaan spelen of zo. Nee, dat is het absoluut niet.”
Zo kwamen we dus bij de ‘ongepaste vraag’ over feminisme terecht. Reijn: “We hebben dat zo vaak te horen gekregen: ‘Gebruik het woord feminisme maar niet, want zo verkoop je je serie niet.’ Echt, ga maar een stukje fietsen, als je daar zo’n probleem mee hebt. Iedereen is toch feminist? Niemand, behalve Thierry Baudet wellicht, is toch voor ongelijkheid tussen mannen en vrouwen?”
Reijn: “Wij willen gewoon dat de vrouwen in onze reeks even complex zijn als mannelijke personages. We zetten geen vrouwen neer in een superheldinnenpak die onoverwinnelijk en sterk zijn. Red Light laat moeilijke, dubbelzinnige zaken zien: waarom gaat een vrouw terug naar een man die haar slaat? Dat is geen simpel zwart-witverhaaltje, geen vrouw die plots op een ochtend beslist: ‘Nu pik ik het niet meer, ik ga weg!’”
In kunst wil je vooral die grijze zones verkennen, zegt Van Houten. “Ik denk dat wij persoonlijk wel op de barricades staan en strijdvaardig zijn. Dat is het vuur dat achter dit project zit, maar dat is niet wat je op het scherm te zien krijgt. De personages die we neerzetten, zitten vol twijfels en tegenstellingen.”
Er is behoefte aan meer interessante, gelaagde vrouwelijke personages op het scherm, zegt Reijn: “Mannen worden in films, series, theater en boeken al decennialang in al hun complexiteit voorgesteld. Zoals een Walter White in de succesreeks Breaking Bad. Daarnaast zijn de vrouwelijke personages het liefje van, of de dochter van, maar nooit de kern van een interessant verhaal. Daar ben ik, en gelukkig de meeste mensen met mij, klaar mee.”
Van Houten haalt een concreet voorbeeld aan van hoe zij als makers tegenwicht kunnen bieden tegen het dominante, mannelijke perspectief dat veelal het scherm haalt. “De eerste keer dat we een scène in de stripclub gingen opnemen, stonden daar als figurant alleen maar jonge, slanke meisjes.” Reijn: “Een droom van witte, heteroseksuele mannen.”
Van Houten: “Wij wilden juist een realistisch beeld neerzetten; dus zijn we vrouwen in alle soorten en kleuren en maten gaan casten. Géén Hollywoodstripclub uit een jarennegentigfilm, met een Al Pacino die omringd is met modellen. Dát beeld hebben we wel genoeg gezien.”
Als een circusbeer
Reijn: “Het is best confronterend, omdat je je ook bewust wordt van je eigen male gaze. Ook wij vrouwen zijn geconditioneerd door de beeldvorming die al decennialang als ijkpunt dient. De seksualisering en objectivering van vrouwen zijn wij onbewust gaan overnemen. Daar moest ik zelf alert voor zijn. Je denkt te snel: een reeks over prostitutie, laat maar lekker veel naakt en seks zien. Even Carice van Houten in haar ondergoed door het beeld laten wandelen, mooi toch? Maar die ideeën moet je dus continu bij jezelf in vraag durven stellen.”
Ook het thema moederschap loopt als een rode draad door Red Light, omdat het nu eenmaal hét thema is waarbij geen enkele vrouw ‘neutraal’ kan blijven, zegt Van Houten. “Je moet je ertoe verhouden: wel of geen kinderen hebben, thuisblijven of juist veel buitenshuis werken. Wat je ook doet, je ontsnapt er niet aan.”
“En als vrouw word je strenger beoordeeld op die keuzes,” zegt Reijn. Red Light toont hoe sekswerkers door hun pooier naar de gynaecoloog worden gestuurd. Er is de veertigplusvrouw met een kinderwens, versus de afgepeigerde mama die zich soms gegijzeld voelt door haar gezin.
Achter de drie personages die zich uit hun vastomlijnde rollen willen bevrijden, schuilen drie actrices die ook bezig zijn uit hun eigen speelruimte te breken. Van steractrice naar coproducer, bijvoorbeeld, zoals Van Houten, die wereldwijd succes oogstte met haar rol in HBO-reeks Game of Thrones: “Het geeft zoveel meer voldoening als je vanaf het begin een project opzet. Het is de transitie van een puur uitvoerende rol, als een circusbeer die gewend is te worden verzorgd, naar iemand die zelf de leiding en verantwoordelijkheid opneemt. Het is erg bevrijdend om meer te zijn dan een schakeltje in een groot geheel. Dat gaat soms over kleine dingen, maar als actrice mag je je niet zomaar met alles bemoeien. Nu dacht ik voor het eerst: als ik die stoel op de set wil verplaatsen, mag dat gewoon.”
Reijn maakte met Instinct vorig jaar een succesvol filmregiedebuut. Ze kondigde aan dat ze klaar is met acteren in toneelstukken en zich wil toeleggen op schrijven, regisseren en produceren. “De combinatie van rollen in één project vond ik bij Red Light niet evident, en dat wil ik liever niet herhalen. Als acteur moet je je overgeven aan het moment, terwijl je als maker juist de hele tijd honderd stappen vooruit moet denken. Ik vind meer voldoening in het werk achter de schermen: het team leiden, het zorgen, het plannen.”
Dominant en strijdvaardig
Of Reijn het applaus niet zal missen? “Nee, ik haat applaus. Ik vond dat altijd het gênantste moment van de avond.”
Van Houten ziet een contrast met de totale overgave en onderdanigheid die Reijn als actrice aan de dag legde. “Dat was bijna masochistisch.” “Als actrice was ik inderdaad heel onderdanig,” zegt Reijn. “Zeg maar wat ik moet doen, ik geef me helemaal over. Dat is het tegenovergestelde van wat ik nu heel dominant en strijdvaardig zit te vertellen, en het activisme dat mijn nieuwe loopbaan kenmerkt.”
Van Houten: “Ik denk dat bij Halina in die bevrijding nog iets meespeelt. Jij kijkt nu op een heel andere manier terug op de toneelstukken die je hebt gespeeld. Dat is de emancipatie die jij nu doormaakt, het besef van ‘what the fuck heb ik toen eigenlijk uitgebeeld?’ Daar komt ook veel van jouw woede vandaan, die opgebouwde spanning komt er allemaal uit.”
“Absoluut, en dan werkte ik nog – naar mijn mening – met de allergrootste regisseur aller tijden ter wereld (Ivo van Hove),” zegt Reijn. “Ik aanbid hem nog steeds en in alles wat ik nu doe, draag ik duidelijk zijn stempel mee, maar ik moet het nu wel op mijn manier gaan doen. Als ik kijk naar wat ik heb gespeeld, al die klassieke stukken van Tsjechov, Ibsen, Shakespeare, Eugene O’Neill… Dat is allemaal die male gaze. Weet je dat ik nog nooit een toneelstuk van een vrouw heb gespeeld? The Fountainhead, gebaseerd op het boek van schrijfster Ayn Rand – dat was het dan. Sorry, mannen, even een stapje opzijzetten.”
Reactie van onze redactie
Een tv drama serie waarin een fictief verhaal wordt verzonnen wat spannend moet zijn is prima, maar geeft geen beeld van de realiteit van in dit geval de prostitutiebranche.
Een serie maken waarin een klant bij een raamdame naar binnen gaat, seks heeft en weer vertrekt, en waarin dames verder een gewoon privéleven hebben (met bijvoorbeeld nog andere baan, of gewone relatie, kinderen, gewone hobby’s zoals andere mensen) is natuurlijk niet spannend om te laten zien.
Dat actrices dan een TV serie maken is prima, maar ga dan niet als prostitutie deskundigen zitten in talkshows als Jinek om de prostitutiebranche weer negatief te framen. We hebben met de christelijke partijen en Jojanneke van den Berge al te veel mensen die dat bewust en op een valse manier doen.
Bron: Parool.nl